ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ-ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ, ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΣΕ ΤΗΝ ΑΓΡΙΑ ΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΕΠΙΔΗ ΑΡΝΗΘΗΚΕ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΧΑΒΟΥΖΑ.
«Εσείς με τα μουζέτα σας, μη μου σκιάζετε το γάιδαρο και με ρίξει!» φώναξε η γιαγιά και διέσπασε καβάλα τις γραμμές των ξένων που της έκοβαν το δρόμο.
Μουζέτα είναι τα προσωπεία, οι αποκριάτικες μάσκες, απόηχος της βενετσιάνικης επιρροής στην Κέρκυρα, αλλά αυτή την φορά είναι αντιασφυξιογόνες μάσκες και αυτοί που τις φορούν δεν είναι καλεσμένοι σε μπαλ μασκέ αλλά σε πόλεμο.
Δεν είναι καν καλεσμένοι. Οι οικοδεσπότες, οι πολίτες της Λευκίμμης, δεν τους θέλουν εκεί. Εμποδίζουν το διάβα του γαϊδάρου, που τους αψηφά, επιμένοντας σε μια ασύγχρονη αγροτική καθημερινότητα. Δεν τους θέλουν, γιατί ήρθαν να σκιάξουν με τα μουζέτα, τα κλομπ, τις πλαστικές σφαίρες και τα χημικά τους όχι το τετράποδο, αλλά τα δίποδα που υπερασπίζονται τη ζωή, την περιουσία και την αξιοπρέπεια τους, καθώς απειλούνται από τις επιλογές της εξουσίας για έναν παράλογο Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων.
«Ούτε Γερμανοί ούτε Ιταλοί τα ‘καναν αυτά», μας λένε οι κάτοικοι και περιγράφουν σκηνές βαρβαρότητας από τα όργανα του νόμου. «Έχουμε τέσσερις δικούς μας τραυματίες και αυτό δεν το ανεχόμαστε», μας λέει ο επικεφαλής των ένστολων που φυλάνε το «οχυρό» και τις μπουλντόζες του εργολάβου.
Ένας φτωχός και απομονωμένος δήμος εναντίον ενός ισχυρού και δολοφονικό βίαιου κράτους. Ένας κηρυγμένος πόλεμος που έχει ήδη έναν νεκρό, τη Μαρία Κουλούρη, μια 43χρονη μητέρα δύο 4χρονων διδύμων. Από πολλούς θεωρείται το πρώτο θύμα των περιβαλλοντικών αγώνων της Ελλάδας. Και η Λευκίμμη υψώνεται ως σύμβολο οικολογικής αντίστασης. Σε δεκάδες πόλεις σε όλη την Ελλάδα στήθηκαν πανό «Έξω τα ΜΑΤ από τη Λευκίμμη» ή «Η Λευκίμμη θα νικήσει».
Πήγαμε εκεί και μείναμε για μέρες μαζί τους, προσπαθώντας να καταλάβουμε τι μπορεί να οδηγήσει φιλήσυχους πολίτες σε οδοφράγματα, τι μπορεί να οπλίσει παππούδες και γιαγιάδες με πέτρες και μολότοφ και τι τους δίνει τη δύναμη να συγκρούονται κάθε τόσο με ΜΑΤ, ΥΜΕΤ, ΟΠΚΕ και όλα τα άλλα αρκτικόλεξα των ραβδούχων του κράτους. Αναρωτηθήκαμε γιατί έβαλαν στην άκρη τα κόμματα, γιατί βρίζουν τους εκλεγμένους αντιπρόσωπους τους και αυτοοργανώνονται σε επιτροπές αγώνα και λαϊκές συνελεύσεις. Τι τους κάνει να αντέχουν τις δωδεκάωρες μάχες εναντίον ενός στρατού από εκατοντάδες ένστολους, οργανωμένους σε τουλάχιστον 10 διμοιρίες; Και πώς στο καλό έμαθαν να φτιάχνουν μολότοφ;
Συζητάμε μαζί τους για το κύριο θέμα των κινητοποιήσεων τους, τη δημιουργία στη θέση Μισοράχια ενός ΧΥΤΑ που, όπως αποδεικνύει το υλικό που έχουν συγκεντρώσει, είναι εντελώς παράνομος και αυθαίρετος. Σαν τέτοιος, ανατροφοδοτεί και άλλα – χρόνια – προβλήματα της περιοχής, ενώ δημιουργεί και νέα.
Το κράτος που τους επιτίθεται είναι το ίδιο που τους έχει αφήσει με ένα νερό που δεν πίνεται εδώ και 50 χρόνια (ενώ μια γεώτρηση θα μπορούσε να έχει λύσει το πρόβλημα), χωρίς αποχέτευση (ενώ δίνονται κονδύλια για να φτιαχτεί από το 1980), με έναν προβληματικό βιολογικό καθαρισμό. Περιφερειάρχης, νομάρχης, η Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων του νησιού και οι δήμαρχοι που πέρασαν τα τελευταία χρόνια από τον Δήμο αποφάσισαν ότι η Λευκίμμη, παρά το φυσικό της κάλλος και τη διαιωνιζόμενη υποβάθμιση, μπορεί να ανεχτεί τα πάντα, ακόμη και χιλιάδες τόνους σκουπίδια.
Έτσι, ο κόμπος έφτασε στο χτένι, και όταν οι κάτοικοι κατάλαβαν τι παίζετε στην πλάτη τους, αντέδρασαν. Έκαναν στην άκρη τα κόμματα, που κράτησαν περίεργη στάση σ' αυτή την ιστορία, και πήραν πρωτοβουλίες! Τότε, οι δημοκρατικά εκλεγμένοι άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης, και ο δήμαρχος τους μαζί, μέσω του Συνδέσμου Καθαριότητας του νησιού, κάλεσαν τα ΜΑΤ για να προστατεύουν τις μπουλντόζες του εργολάβου.
Οι κάτοικοι μας λένε ότι ο ΧΥΤΑ είναι απλώς μια πρόφαση για να πάρουν τη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους κατηγορούν πως ποτέ από την εποχή του Καποδίστρια και μετά δεν έγινε ένα έργο χωρίς μίζες και καταχρήσεις δημόσιου χρήματος. Φαίνεται σαν να είναι ο ΧΥΤΑ το κερασάκι σε μια βρόμικη τούρτα, σε ένα βασίλειο του αυθαίρετου, της διαπλοκής και του εκβιασμού. Αν τα μισά από όσα μας λένε εδώ είναι αλήθεια, ένας αμερόληπτος εισαγγελέας θα έστελνε τα περισσότερα στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης για πολυετείς διακοπές σε κρατικά ιδρύματα.
Ομερτά. Σιωπή. Ο δημοσιογράφος Τρύφωνας Βέρνης απολύθηκε γιατί αρνήθηκε να σταματήσει να ασχολείται με την Λευκίμμη. Στην τελευταία του τηλεοπτική εκπομπή φιλοξένησε τον γενετιστή και διευθυντή στον «Αγ. Σάββα» Νίκο Πανδή, που υπήρξε καταπέλτης σχετικά με τους κινδύνους υγείας που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι από τον ΧΥΤΑ. Το κίνημα των κατοίκων είναι πια αντιμέτωπο με την κρατική εκδικητικότητα και την ποινικοποίηση. Συλλήψεις και μηνύσεις γίνονται σε άσχετο χρόνο και τόπο, με προφανή στόχο την τρομοκράτηση. Ο αγρότης Βασίλης Καραβαζάκης και ο επιχειρηματίας Γιάννης Πανδής κατηγορούνται για τον μισό ποινικό κώδικα, μέχρι οπλοχρησία και σύσταση συμμορίας, γιατί υποτίθεται ότι τους αναγνώρισε ένας αστυνομικός από 300 μέτρα απόσταση μέσα στη νύχτα.
Νύχτα είναι κι όταν βρίσκουμε τον Γιάννη Πανδή. Καθόμαστε δίπλα σε μια μαγική θάλασσα μ' ένα ποτήρι κρασί. «Βλέπεις, τέτοια ώρα φτιάχναμε παρέες και παίζαμε μουσική. Τώρα μόνον για τον αγώνα μας συζητάμε. Από ανέμελους μας έκαναν ανήμερα λιοντάρια».
Ο Βασίλης Καραβαζάκης μάς καταγγέλλει ότι μέρες πριν, σε μια σύσκεψη, οι αστυνομικοί τον είχαν απειλήσει με 5 χρόνια φυλακή, αν συνεχίσει να είναι δραστήριο μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα. «Πες ότι ζηλεύεις», τον διακόπτει γελώντας η φιλόλογος Νικολέτα Σαμοΐλη, «γιατί εμένα με απείλησαν με 8 χρόνια φυλακή και εσένα με λιγότερα». Είναι η πρόεδρος του περιβαλλοντικού συλλόγου «Το Αλεύχιμον» που έχει ξεσκεπάσει πολλές πτυχές της υπόθεσης.
Οι αστυνομικοί, σε μια φάση των «ειρηνευτικών» συνομιλιών, προσπάθησαν να κάνουν... παζάρι με μέλη της Επιτροπής Αγώνα: «Να σας πιάσουμε δέκα μέρες, να κάνουμε την περίφραξη και μετά σας αφήνουμε!» Γύρω από το εργοτάξιο και σε ακτίνα εκατοντάδων μέτρων βλέπουμε τα ίχνη των συγκρούσεων. Μαύρα σημάδια στη άσφαλτο από φλεγόμενα οδοφράγματα, ένας αγροτικός δρόμος κλειστός από δέντρα που κόπηκαν για να εμποδίσουν τα ΜΑΤ να πλησιάσουν, ο χώρος της κατάληψης συντρίμμια. Οι άνθρωποι, αντί να χαλαρώνουν από τον καυτό ήλιο και τη θερμοκρασία που πλησιάζει τους 40 βαθμούς, βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση. Συσκέψεις και συζητήσεις σε καφενεία που παίζουν προσωρινά ρόλο συντονιστικού κέντρου. Κινητά που χτυπούν διαρκώς.
Η Λευκίμμη ήταν κάποτε ένα αγροτικό κεφαλοχώρι Ελιές, ντομάτες, αμπέλια, «Ταΐζαμε όλη την Κέρκυρα και απέναντι την Ήπειρο», μας λένε. Έπειτα ήρθε ο τουρισμός, τα αυθαίρετα, η εφορία. Πότε στα πάνω, όταν η Κέρκυρα ήταν τουριστικός προορισμός πρώτης τάξης, και πότε στα κάτω, όταν άρχισαν να ανταγωνίζονται πώς να αρπάξουν την τελευταία λίρα του άνεργου Εγγλέζου στην τουριστική παγίδα του Κάβου. Δωμάτια 10 ευρώ, πρωινό 2,90.
Ο κανόνας στις τουριστικές επιχειρήσεις της περιοχής ήταν απλός. Οι τουρ οπερέιτορ έπειθαν τους πρώην αγρότες, που δεν είχαν ιδέα από τουρισμό να χτίσουν μικρά και πρόχειρα δωμάτια σε κάθε ελεύθερο τετραγωνικό κοντά στη θάλασσα, νόμιμα και παράνομα. Κι αφού φτιάχτηκαν πολλά, πολύ περισσότερα από όσα σηκώνει ο τόπος, τους εκβιάζουν να κατεβάσουν τις τιμές.
Η βόρεια πλευρά του νησιού είναι αυτή που συγκέντρωσε το χρήμα και τις επενδύσεις. «Εμάς μας βλέπουν σαν το σκατ... στη μύτη του παπουτσιού» μας λέει η Μαρία Σιγάλα, που έχει ένα από τα λίγο προσεγμένα εστιατόρια της περιοχής. Μας εξηγεί πώς η ίδια φτιάχνει οργανικό λίπασμα και πόσο εύκολο είναι για τις τουριστικές επιχειρήσεις να κάνουν ανακύκλωση. Όμως «τους κάδους της ανακύκλωσης τους μαζεύουν απορριμματοφόρα με τα άλλα σκουπίδια»!
Οι εξεγερμένοι κάτοικοι θεωρούν τη δημοτική αρχή και ιδιαίτερα τον νυν δήμαρχο Σπύρο Γατσούλη, που έχει κάνει και παλιότερα θητεία, υπεύθυνο για πολλά. Μάλιστα τύπωσαν και ένα φέιγ βολάν όπου γράφουν «Καταζητείται». Ο δήμαρχος και η πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου, αντίθετα με τη λαϊκή βούληση, ήταν υπέρ του ΧΥΤΑ.
«Ναι, ήθελα να γίνει το έργο γατί έχουμε χωματερές που πρέπει να κλείσουν έως το τέλος του 2008. Μετά θα πληρώνουμε πρόστιμο 35.000 ευρώ την ημέρα», μας είπε. Μόνο που πλέον πουθενά στην Ευρώπη δεν φτιάχνουν ΧΥΤΑ αλλά ΧΥΤΥ, χώρους ταφής υπολειμμάτων, που προϋποθέτουν ανακύκλωση, διαλογή και κομποστοποίηση, οι ΧΥΤΑ θα σταματήσουν να λειτουργούν το 2010. «Η χωροθέτηση έγινε πριν από 13 χρόνια και η μελέτη έγινε εκ των υστέρων. Ο μελετητής σίγουρα απέκρυψε στοιχεία, όπως τα ποτάμια», μας είπε ο δήμαρχος, υπέρμαχος του έργου!
Η μελέτη, η οποία δεν δημοσιεύτηκε και δεν αναρτήθηκε πουθενά, είναι το κόκκινο πανί γα τους κατοίκους. Έχουν αποδείξεις ότι φτιάχτηκε στον αέρα. Το κοντινότερο σπίτι είναι σε απόσταση 340 μέτρων στον οικισμό του Αγ. Πέτρου, ενώ ο νόμος ορίζει τουλάχιστον 1.500 μέτρα. Ο βιολογικός καθαρισμός και το λιμάνι είναι 700 και 1.200 μέτρα αντίστοιχα, ενώ ο νόμος ορίζει απόσταση τουλάχιστον δύο χιλιομέτρων από άλλες οχλούσες χρήσεις. Ακόμα, για προφανείς λόγους, θα έπρεπε να μην έχει επαφή με τον υδροφόρο ορίζοντα. Επικαλούμενοι τη δημοσιογραφική μας ιδιότητα, γιατί η περιοχή είναι απαγορευμένη πια ακόμη και για όσους έχουν περιούσιες εκεί, είδαμε με τα ίδια μας τα μάτια το νερό να αναβλύζει από τα σκαμμένα και να το στραγγίζουν με αντλίες. Για να σταματήσει να αναβλύζει, επενδύουν το χώμα με ειδική άργιλο που καμουφλάρει το πρόβλημα.
Ο δρόμος που οδηγεί στον υπό κατασκευή ΧΥΤΑ, ήταν ένας χωματόδρομος, βία τρία μέτρα πλάτος Τον έχουν ανοίξει σε υπερδιπλάσιο πλάτος. Τη μέρα που περνάμε από εκεί θάβουν τα παλιά αποστραγγιστικά χαντάκια, εξαφανίζοντας κάθε ίχνος του παρελθόντος. «Με το “έτσι θέλω” μας παίρνουν μέτρα από τα χωράφια μας, κανονική καταπάτηση. Πήγα να βάλω ένα συρματόπλεγμα και με σταμάτησαν. Είναι, λέει, ο δρόμος 7,5 μέτρα. Πού έχει ακουστεί αγροτικός δρόμος 7,5 μ. και γιατί δεν είναι τόσα και από την απέναντι πλευρά του περιφερειακού που συνεχίζεται» αγανακτεί ο Σπύρος Πανδής, που κινδυνεύει να συλληφθεί όποτε πάει στο χωράφι του.
Δίπλα από τον ΧΥΤΑ και σε απόσταση 390 και 190 μέτρα αντίστοιχα είναι τα ποτάμια της Λευκίμμης και του Σωτήρα που έχουν αγνοηθεί εντελώς από τις μελέτες. Όπλο των κατοίκων αποδείχθηκε το Google Earth, όπου όλα αυτά φαίνονται καθαρά. Και ένα από τα δυνατότερα χαρτιά τους, μια πρόσφατη έκθεση του ΙΓΜΕ που λέει ότι κινδυνεύουν τα υπόγεια νερά και, μέσω της διατροφικής αλυσίδας, οποιοσδήποτε καταναλώνει προϊόντα της περιοχής. Παρ’όλα αυτά, οι μπουλντόζες δουλεύουν και τα ΜΑΤ τις φρουρούν.
Είναι ο Σύνδεσμος Καθαριότητας και Προστασίας (!) του Περιβάλλοντος, ένα όργανο της τοπικής αυτοδιοίκησης, που έχει αναθέσει το έργο (ύψους 2,75 εκατ. ευρώ με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση) και είναι ο ίδιος που ζητάει την προστασία της αστυνομίας για την υλοποίησή του. Τα ΜΑΤ εμφανίστηκαν τον περασμένο Ιανουάριο για να μπουν τα μηχανήματα του εργολάβου. Οι κάτοικοι τα σταμάτησαν και κατέλαβαν την περιοχή. Έστησαν σκηνές και καλύβες στα χωράφια και, παρά το χειμώνα, έφτιαξαν μια μικρή αυτόνομη κοινότητα για 96 ημέρες, που, αψηφώντας το κρύο και τις βροχές, έζησε και τις χαρές της με τις γιορτές και την πλάκα της. Έμειναν όλο το χειμώνα περιφρούρηση στον τόπο.
Τα ΜΑΤ και οι μπουλντόζες επέστρεψαν στα τέλη Μαΐου. Αγριότερα αυτή τη φορά. Αλλά και οι κάτοικοι αντιστάθηκαν δυναμικά. Οδοφράγματα, χημικά, τραυματίες. Ένα δραματικό επεισόδιο θα αλλάξει τα πάντα. Ένας δεκαεξάχρονος οδηγεί ένα μηχανάκι κοντά στην πρώτη γραμμή, του επιτίθενται άνδρες των ΜΑΤ και, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, τον χτυπούν με κλομπ και χάνει την ισορροπία του. Το μηχανάκι πέφτει πάνω στη Μαρία Κουλούρη και την τραυματίζει θανάσιμα. Ήταν μια καθαρίστρια που μόλις είχε τελειώσει τη δουλεία της. Ταυτόχρονα, ένας αστυνομικός χτυπάει άγρια τον τραυματισμένο νεαρό και τον πατάει με την μπότα του, προκαλώντας του προβλήματα στη μέση.
Κοντά στα σωματικά, ο δεκαεξάχρονος αντιμετωπίζει και ψυχολογικά προβλήματα, ενώ επί της κεφαλής του κρέμονται βαριές κατηγορίες. Έχει όμως, σύσσωμη τη συμπαράσταση της τοπικής κοινωνίας. Ακόμη και η ίδια η οικογένεια της νεκρής αθωώνει τον νεαρό οδηγό και στρέφεται εναντίον των φυσικών και ηθικών αυτουργών του φόνου.
Το αίμα έχει χυθεί και δεν γυρνάει πίσω. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ο λαός της Λευκίμμης, από τα αμούστακα παλικάρια έως τις αειθαλείς γιαγιάδες, μας λέει ότι οι άντρες των ΜΑΤ είναι αλήτες. «Κατέβαζαν τα παντελόνια τους και έδειχναν τα απόκρυφά τους στις γυναίκες. Μας έβριζαν άγρια: “εδώ που ήρθαμε πουσ... Κερκυραίοι θα σας γαμ... μανάδες και γυναίκες”. Όταν μπήκαν στο χωριό σαν κατακτητές, για να μας πληγώσουν περισσότερο έσπασαν αυτοκίνητα και μηχανάκια, ότι έβρισκαν μπροστά τους». Τέτοιο ήταν το μένος των ΜΑΤ, λένε, που έδειραν ακόμη και τον αστυνομικό υποδιευθυντή της Κέρκυρας που παρακολουθούσε με πολιτικά!
Οι κάτοικοι μας δείχνουν τα υπολείμματα από χημικά και μαύρες πλαστικές σφαίρες που τα ΜΑΤ έριξαν εναντίον τους. «Μετά την πρώτη σύγκρουση τον Ιανουάριο καταλάβαμε ότι δεν μάς παίρνει να τους πλησιάζουμε. Αυτοί φορούσαν μάσκες κι εμείς τίποτα. Μας τρέλαναν στα χημικά. Έτσι αρχίσαμε να τους πετάμε πέτρες. Όταν είδαμε ότι ούτε αυτές τους σταματούσαν, αρχίσαμε τις μολότοφ»
Ποιος τους έμαθε να φτιάχνουν μολότοφ δεν μας άφησαν να το ξεκαθαρίσουμε. «Είχαμε Εγγλέζους μαζί μας που ήξεραν», μας λέει ο ένας. «Ντόπιοι τις έφτιαξαν, έχουμε μερικά παιδιά που ξέρουν», λέει ο άλλος. Η Λευκίμμη, έκτος από το αριστερό της παρελθόν, με τον κόπο των αγροτών της έχει σπουδάσει πάρα πολλούς επιστήμονες αναλογικά με τον πληθυσμό της. Κάποιοι από αυτούς φαίνεται πως έμαθαν και την καυτή πλευρά του φοιτητικού κινήματος.
«Δεν σε ξέρω κι από χθες, ρε φίλε» Νου λέει ένας όταν προσπαθώ να μάθω κάτι παραπάνω. Λογικό. Όμως σιγά σιγά ανοίγονται. «Οι πρώτες μολότοφ δεν ήταν καλές, πολλές δεν έσκαγαν. Την επόμενη φορά έσκαγαν όλες, είχαμε βρει το μυστικό». Η κουβέντα για τα συστατικά μιας καλής μολότοφ σε ένα μικρό παραδοσιακό καφενεδάκι σε μια απομονωμένη επαρχιακή πόλη μοιάζει σουρεαλιστική.
Όπως σε κάθε σύγκρουση, έτσι κι εδώ οι αντιμαχόμενοι κάνουν τη δουλειά τους με μεθόδους κατασκοπίας και πατέντες αντικατασκοπίας. «Είπαμε στο κινητό ότι κάποιοι πιτσιρικάδες θα κάνουν ντου και πήραν θέσεις μάχης», μας λέει κάποιος που υποστηρίζει ότι η αστυνομία παρακολουθεί τα τηλέφωνα. Οι Λευκιμμιώτες, που δεν διαθέτουν τέτοιες τεχνολογίες, έχουν το κοινωνικό δίκτυο. «Την προηγουμένη της επίθεσης οι αστυνομικοί παράγγειλαν 250 σάντουιτς σε ντόπιο μαγαζί! Έτσι καταλάβαμε ότι έρχονται», σαρκάζει ο φαρμακοποιός Αντρέας Κουρής.
Από το τραπεζάκι δίπλα στο ποτάμι που διασχίζει τη Λευκίμμη φαίνονται ξεκάθαρα οι πολεοδομικές αμαρτίες των κατοίκων. Κάτω στον Κάβο ανασαίνεις μόνο ανομία. Αυτά μετέτρεψαν τους κατοίκους σε ομήρους των κομματαρχών, που με τη σειρά τους εισέπραξαν ως λύτρα τα κονδύλια που θα έφτιαχναν τον τόπο. Η εξαίρεση ήρθε ως νέμεση για να αφυπνίσει συνειδήσεις. Θέλουν, λένε, να γίνουν πρότυπο για τους περιβαλλοντικούς αγώνες σε όλη τη χώρα, να ακούγεται σε κάθε ανάλογη περίπτωση: «Εδώ θα γίνει της Λευκίμμης!»
Πηγή: Εφημερίδα Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Ένθετο Έψιλον Κυριακή 13 Ιουλίου 2008
«Εσείς με τα μουζέτα σας, μη μου σκιάζετε το γάιδαρο και με ρίξει!» φώναξε η γιαγιά και διέσπασε καβάλα τις γραμμές των ξένων που της έκοβαν το δρόμο.
Μουζέτα είναι τα προσωπεία, οι αποκριάτικες μάσκες, απόηχος της βενετσιάνικης επιρροής στην Κέρκυρα, αλλά αυτή την φορά είναι αντιασφυξιογόνες μάσκες και αυτοί που τις φορούν δεν είναι καλεσμένοι σε μπαλ μασκέ αλλά σε πόλεμο.
Δεν είναι καν καλεσμένοι. Οι οικοδεσπότες, οι πολίτες της Λευκίμμης, δεν τους θέλουν εκεί. Εμποδίζουν το διάβα του γαϊδάρου, που τους αψηφά, επιμένοντας σε μια ασύγχρονη αγροτική καθημερινότητα. Δεν τους θέλουν, γιατί ήρθαν να σκιάξουν με τα μουζέτα, τα κλομπ, τις πλαστικές σφαίρες και τα χημικά τους όχι το τετράποδο, αλλά τα δίποδα που υπερασπίζονται τη ζωή, την περιουσία και την αξιοπρέπεια τους, καθώς απειλούνται από τις επιλογές της εξουσίας για έναν παράλογο Χώρο Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων.
«Ούτε Γερμανοί ούτε Ιταλοί τα ‘καναν αυτά», μας λένε οι κάτοικοι και περιγράφουν σκηνές βαρβαρότητας από τα όργανα του νόμου. «Έχουμε τέσσερις δικούς μας τραυματίες και αυτό δεν το ανεχόμαστε», μας λέει ο επικεφαλής των ένστολων που φυλάνε το «οχυρό» και τις μπουλντόζες του εργολάβου.
Ένας φτωχός και απομονωμένος δήμος εναντίον ενός ισχυρού και δολοφονικό βίαιου κράτους. Ένας κηρυγμένος πόλεμος που έχει ήδη έναν νεκρό, τη Μαρία Κουλούρη, μια 43χρονη μητέρα δύο 4χρονων διδύμων. Από πολλούς θεωρείται το πρώτο θύμα των περιβαλλοντικών αγώνων της Ελλάδας. Και η Λευκίμμη υψώνεται ως σύμβολο οικολογικής αντίστασης. Σε δεκάδες πόλεις σε όλη την Ελλάδα στήθηκαν πανό «Έξω τα ΜΑΤ από τη Λευκίμμη» ή «Η Λευκίμμη θα νικήσει».
Πήγαμε εκεί και μείναμε για μέρες μαζί τους, προσπαθώντας να καταλάβουμε τι μπορεί να οδηγήσει φιλήσυχους πολίτες σε οδοφράγματα, τι μπορεί να οπλίσει παππούδες και γιαγιάδες με πέτρες και μολότοφ και τι τους δίνει τη δύναμη να συγκρούονται κάθε τόσο με ΜΑΤ, ΥΜΕΤ, ΟΠΚΕ και όλα τα άλλα αρκτικόλεξα των ραβδούχων του κράτους. Αναρωτηθήκαμε γιατί έβαλαν στην άκρη τα κόμματα, γιατί βρίζουν τους εκλεγμένους αντιπρόσωπους τους και αυτοοργανώνονται σε επιτροπές αγώνα και λαϊκές συνελεύσεις. Τι τους κάνει να αντέχουν τις δωδεκάωρες μάχες εναντίον ενός στρατού από εκατοντάδες ένστολους, οργανωμένους σε τουλάχιστον 10 διμοιρίες; Και πώς στο καλό έμαθαν να φτιάχνουν μολότοφ;
Συζητάμε μαζί τους για το κύριο θέμα των κινητοποιήσεων τους, τη δημιουργία στη θέση Μισοράχια ενός ΧΥΤΑ που, όπως αποδεικνύει το υλικό που έχουν συγκεντρώσει, είναι εντελώς παράνομος και αυθαίρετος. Σαν τέτοιος, ανατροφοδοτεί και άλλα – χρόνια – προβλήματα της περιοχής, ενώ δημιουργεί και νέα.
Το κράτος που τους επιτίθεται είναι το ίδιο που τους έχει αφήσει με ένα νερό που δεν πίνεται εδώ και 50 χρόνια (ενώ μια γεώτρηση θα μπορούσε να έχει λύσει το πρόβλημα), χωρίς αποχέτευση (ενώ δίνονται κονδύλια για να φτιαχτεί από το 1980), με έναν προβληματικό βιολογικό καθαρισμό. Περιφερειάρχης, νομάρχης, η Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων του νησιού και οι δήμαρχοι που πέρασαν τα τελευταία χρόνια από τον Δήμο αποφάσισαν ότι η Λευκίμμη, παρά το φυσικό της κάλλος και τη διαιωνιζόμενη υποβάθμιση, μπορεί να ανεχτεί τα πάντα, ακόμη και χιλιάδες τόνους σκουπίδια.
Έτσι, ο κόμπος έφτασε στο χτένι, και όταν οι κάτοικοι κατάλαβαν τι παίζετε στην πλάτη τους, αντέδρασαν. Έκαναν στην άκρη τα κόμματα, που κράτησαν περίεργη στάση σ' αυτή την ιστορία, και πήραν πρωτοβουλίες! Τότε, οι δημοκρατικά εκλεγμένοι άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης, και ο δήμαρχος τους μαζί, μέσω του Συνδέσμου Καθαριότητας του νησιού, κάλεσαν τα ΜΑΤ για να προστατεύουν τις μπουλντόζες του εργολάβου.
Οι κάτοικοι μας λένε ότι ο ΧΥΤΑ είναι απλώς μια πρόφαση για να πάρουν τη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους κατηγορούν πως ποτέ από την εποχή του Καποδίστρια και μετά δεν έγινε ένα έργο χωρίς μίζες και καταχρήσεις δημόσιου χρήματος. Φαίνεται σαν να είναι ο ΧΥΤΑ το κερασάκι σε μια βρόμικη τούρτα, σε ένα βασίλειο του αυθαίρετου, της διαπλοκής και του εκβιασμού. Αν τα μισά από όσα μας λένε εδώ είναι αλήθεια, ένας αμερόληπτος εισαγγελέας θα έστελνε τα περισσότερα στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης για πολυετείς διακοπές σε κρατικά ιδρύματα.
Ομερτά. Σιωπή. Ο δημοσιογράφος Τρύφωνας Βέρνης απολύθηκε γιατί αρνήθηκε να σταματήσει να ασχολείται με την Λευκίμμη. Στην τελευταία του τηλεοπτική εκπομπή φιλοξένησε τον γενετιστή και διευθυντή στον «Αγ. Σάββα» Νίκο Πανδή, που υπήρξε καταπέλτης σχετικά με τους κινδύνους υγείας που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι από τον ΧΥΤΑ. Το κίνημα των κατοίκων είναι πια αντιμέτωπο με την κρατική εκδικητικότητα και την ποινικοποίηση. Συλλήψεις και μηνύσεις γίνονται σε άσχετο χρόνο και τόπο, με προφανή στόχο την τρομοκράτηση. Ο αγρότης Βασίλης Καραβαζάκης και ο επιχειρηματίας Γιάννης Πανδής κατηγορούνται για τον μισό ποινικό κώδικα, μέχρι οπλοχρησία και σύσταση συμμορίας, γιατί υποτίθεται ότι τους αναγνώρισε ένας αστυνομικός από 300 μέτρα απόσταση μέσα στη νύχτα.
Νύχτα είναι κι όταν βρίσκουμε τον Γιάννη Πανδή. Καθόμαστε δίπλα σε μια μαγική θάλασσα μ' ένα ποτήρι κρασί. «Βλέπεις, τέτοια ώρα φτιάχναμε παρέες και παίζαμε μουσική. Τώρα μόνον για τον αγώνα μας συζητάμε. Από ανέμελους μας έκαναν ανήμερα λιοντάρια».
Ο Βασίλης Καραβαζάκης μάς καταγγέλλει ότι μέρες πριν, σε μια σύσκεψη, οι αστυνομικοί τον είχαν απειλήσει με 5 χρόνια φυλακή, αν συνεχίσει να είναι δραστήριο μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα. «Πες ότι ζηλεύεις», τον διακόπτει γελώντας η φιλόλογος Νικολέτα Σαμοΐλη, «γιατί εμένα με απείλησαν με 8 χρόνια φυλακή και εσένα με λιγότερα». Είναι η πρόεδρος του περιβαλλοντικού συλλόγου «Το Αλεύχιμον» που έχει ξεσκεπάσει πολλές πτυχές της υπόθεσης.
Οι αστυνομικοί, σε μια φάση των «ειρηνευτικών» συνομιλιών, προσπάθησαν να κάνουν... παζάρι με μέλη της Επιτροπής Αγώνα: «Να σας πιάσουμε δέκα μέρες, να κάνουμε την περίφραξη και μετά σας αφήνουμε!» Γύρω από το εργοτάξιο και σε ακτίνα εκατοντάδων μέτρων βλέπουμε τα ίχνη των συγκρούσεων. Μαύρα σημάδια στη άσφαλτο από φλεγόμενα οδοφράγματα, ένας αγροτικός δρόμος κλειστός από δέντρα που κόπηκαν για να εμποδίσουν τα ΜΑΤ να πλησιάσουν, ο χώρος της κατάληψης συντρίμμια. Οι άνθρωποι, αντί να χαλαρώνουν από τον καυτό ήλιο και τη θερμοκρασία που πλησιάζει τους 40 βαθμούς, βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση. Συσκέψεις και συζητήσεις σε καφενεία που παίζουν προσωρινά ρόλο συντονιστικού κέντρου. Κινητά που χτυπούν διαρκώς.
Η Λευκίμμη ήταν κάποτε ένα αγροτικό κεφαλοχώρι Ελιές, ντομάτες, αμπέλια, «Ταΐζαμε όλη την Κέρκυρα και απέναντι την Ήπειρο», μας λένε. Έπειτα ήρθε ο τουρισμός, τα αυθαίρετα, η εφορία. Πότε στα πάνω, όταν η Κέρκυρα ήταν τουριστικός προορισμός πρώτης τάξης, και πότε στα κάτω, όταν άρχισαν να ανταγωνίζονται πώς να αρπάξουν την τελευταία λίρα του άνεργου Εγγλέζου στην τουριστική παγίδα του Κάβου. Δωμάτια 10 ευρώ, πρωινό 2,90.
Ο κανόνας στις τουριστικές επιχειρήσεις της περιοχής ήταν απλός. Οι τουρ οπερέιτορ έπειθαν τους πρώην αγρότες, που δεν είχαν ιδέα από τουρισμό να χτίσουν μικρά και πρόχειρα δωμάτια σε κάθε ελεύθερο τετραγωνικό κοντά στη θάλασσα, νόμιμα και παράνομα. Κι αφού φτιάχτηκαν πολλά, πολύ περισσότερα από όσα σηκώνει ο τόπος, τους εκβιάζουν να κατεβάσουν τις τιμές.
Η βόρεια πλευρά του νησιού είναι αυτή που συγκέντρωσε το χρήμα και τις επενδύσεις. «Εμάς μας βλέπουν σαν το σκατ... στη μύτη του παπουτσιού» μας λέει η Μαρία Σιγάλα, που έχει ένα από τα λίγο προσεγμένα εστιατόρια της περιοχής. Μας εξηγεί πώς η ίδια φτιάχνει οργανικό λίπασμα και πόσο εύκολο είναι για τις τουριστικές επιχειρήσεις να κάνουν ανακύκλωση. Όμως «τους κάδους της ανακύκλωσης τους μαζεύουν απορριμματοφόρα με τα άλλα σκουπίδια»!
Οι εξεγερμένοι κάτοικοι θεωρούν τη δημοτική αρχή και ιδιαίτερα τον νυν δήμαρχο Σπύρο Γατσούλη, που έχει κάνει και παλιότερα θητεία, υπεύθυνο για πολλά. Μάλιστα τύπωσαν και ένα φέιγ βολάν όπου γράφουν «Καταζητείται». Ο δήμαρχος και η πλειοψηφία του δημοτικού συμβουλίου, αντίθετα με τη λαϊκή βούληση, ήταν υπέρ του ΧΥΤΑ.
«Ναι, ήθελα να γίνει το έργο γατί έχουμε χωματερές που πρέπει να κλείσουν έως το τέλος του 2008. Μετά θα πληρώνουμε πρόστιμο 35.000 ευρώ την ημέρα», μας είπε. Μόνο που πλέον πουθενά στην Ευρώπη δεν φτιάχνουν ΧΥΤΑ αλλά ΧΥΤΥ, χώρους ταφής υπολειμμάτων, που προϋποθέτουν ανακύκλωση, διαλογή και κομποστοποίηση, οι ΧΥΤΑ θα σταματήσουν να λειτουργούν το 2010. «Η χωροθέτηση έγινε πριν από 13 χρόνια και η μελέτη έγινε εκ των υστέρων. Ο μελετητής σίγουρα απέκρυψε στοιχεία, όπως τα ποτάμια», μας είπε ο δήμαρχος, υπέρμαχος του έργου!
Η μελέτη, η οποία δεν δημοσιεύτηκε και δεν αναρτήθηκε πουθενά, είναι το κόκκινο πανί γα τους κατοίκους. Έχουν αποδείξεις ότι φτιάχτηκε στον αέρα. Το κοντινότερο σπίτι είναι σε απόσταση 340 μέτρων στον οικισμό του Αγ. Πέτρου, ενώ ο νόμος ορίζει τουλάχιστον 1.500 μέτρα. Ο βιολογικός καθαρισμός και το λιμάνι είναι 700 και 1.200 μέτρα αντίστοιχα, ενώ ο νόμος ορίζει απόσταση τουλάχιστον δύο χιλιομέτρων από άλλες οχλούσες χρήσεις. Ακόμα, για προφανείς λόγους, θα έπρεπε να μην έχει επαφή με τον υδροφόρο ορίζοντα. Επικαλούμενοι τη δημοσιογραφική μας ιδιότητα, γιατί η περιοχή είναι απαγορευμένη πια ακόμη και για όσους έχουν περιούσιες εκεί, είδαμε με τα ίδια μας τα μάτια το νερό να αναβλύζει από τα σκαμμένα και να το στραγγίζουν με αντλίες. Για να σταματήσει να αναβλύζει, επενδύουν το χώμα με ειδική άργιλο που καμουφλάρει το πρόβλημα.
Ο δρόμος που οδηγεί στον υπό κατασκευή ΧΥΤΑ, ήταν ένας χωματόδρομος, βία τρία μέτρα πλάτος Τον έχουν ανοίξει σε υπερδιπλάσιο πλάτος. Τη μέρα που περνάμε από εκεί θάβουν τα παλιά αποστραγγιστικά χαντάκια, εξαφανίζοντας κάθε ίχνος του παρελθόντος. «Με το “έτσι θέλω” μας παίρνουν μέτρα από τα χωράφια μας, κανονική καταπάτηση. Πήγα να βάλω ένα συρματόπλεγμα και με σταμάτησαν. Είναι, λέει, ο δρόμος 7,5 μέτρα. Πού έχει ακουστεί αγροτικός δρόμος 7,5 μ. και γιατί δεν είναι τόσα και από την απέναντι πλευρά του περιφερειακού που συνεχίζεται» αγανακτεί ο Σπύρος Πανδής, που κινδυνεύει να συλληφθεί όποτε πάει στο χωράφι του.
Δίπλα από τον ΧΥΤΑ και σε απόσταση 390 και 190 μέτρα αντίστοιχα είναι τα ποτάμια της Λευκίμμης και του Σωτήρα που έχουν αγνοηθεί εντελώς από τις μελέτες. Όπλο των κατοίκων αποδείχθηκε το Google Earth, όπου όλα αυτά φαίνονται καθαρά. Και ένα από τα δυνατότερα χαρτιά τους, μια πρόσφατη έκθεση του ΙΓΜΕ που λέει ότι κινδυνεύουν τα υπόγεια νερά και, μέσω της διατροφικής αλυσίδας, οποιοσδήποτε καταναλώνει προϊόντα της περιοχής. Παρ’όλα αυτά, οι μπουλντόζες δουλεύουν και τα ΜΑΤ τις φρουρούν.
Είναι ο Σύνδεσμος Καθαριότητας και Προστασίας (!) του Περιβάλλοντος, ένα όργανο της τοπικής αυτοδιοίκησης, που έχει αναθέσει το έργο (ύψους 2,75 εκατ. ευρώ με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση) και είναι ο ίδιος που ζητάει την προστασία της αστυνομίας για την υλοποίησή του. Τα ΜΑΤ εμφανίστηκαν τον περασμένο Ιανουάριο για να μπουν τα μηχανήματα του εργολάβου. Οι κάτοικοι τα σταμάτησαν και κατέλαβαν την περιοχή. Έστησαν σκηνές και καλύβες στα χωράφια και, παρά το χειμώνα, έφτιαξαν μια μικρή αυτόνομη κοινότητα για 96 ημέρες, που, αψηφώντας το κρύο και τις βροχές, έζησε και τις χαρές της με τις γιορτές και την πλάκα της. Έμειναν όλο το χειμώνα περιφρούρηση στον τόπο.
Τα ΜΑΤ και οι μπουλντόζες επέστρεψαν στα τέλη Μαΐου. Αγριότερα αυτή τη φορά. Αλλά και οι κάτοικοι αντιστάθηκαν δυναμικά. Οδοφράγματα, χημικά, τραυματίες. Ένα δραματικό επεισόδιο θα αλλάξει τα πάντα. Ένας δεκαεξάχρονος οδηγεί ένα μηχανάκι κοντά στην πρώτη γραμμή, του επιτίθενται άνδρες των ΜΑΤ και, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, τον χτυπούν με κλομπ και χάνει την ισορροπία του. Το μηχανάκι πέφτει πάνω στη Μαρία Κουλούρη και την τραυματίζει θανάσιμα. Ήταν μια καθαρίστρια που μόλις είχε τελειώσει τη δουλεία της. Ταυτόχρονα, ένας αστυνομικός χτυπάει άγρια τον τραυματισμένο νεαρό και τον πατάει με την μπότα του, προκαλώντας του προβλήματα στη μέση.
Κοντά στα σωματικά, ο δεκαεξάχρονος αντιμετωπίζει και ψυχολογικά προβλήματα, ενώ επί της κεφαλής του κρέμονται βαριές κατηγορίες. Έχει όμως, σύσσωμη τη συμπαράσταση της τοπικής κοινωνίας. Ακόμη και η ίδια η οικογένεια της νεκρής αθωώνει τον νεαρό οδηγό και στρέφεται εναντίον των φυσικών και ηθικών αυτουργών του φόνου.
Το αίμα έχει χυθεί και δεν γυρνάει πίσω. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ο λαός της Λευκίμμης, από τα αμούστακα παλικάρια έως τις αειθαλείς γιαγιάδες, μας λέει ότι οι άντρες των ΜΑΤ είναι αλήτες. «Κατέβαζαν τα παντελόνια τους και έδειχναν τα απόκρυφά τους στις γυναίκες. Μας έβριζαν άγρια: “εδώ που ήρθαμε πουσ... Κερκυραίοι θα σας γαμ... μανάδες και γυναίκες”. Όταν μπήκαν στο χωριό σαν κατακτητές, για να μας πληγώσουν περισσότερο έσπασαν αυτοκίνητα και μηχανάκια, ότι έβρισκαν μπροστά τους». Τέτοιο ήταν το μένος των ΜΑΤ, λένε, που έδειραν ακόμη και τον αστυνομικό υποδιευθυντή της Κέρκυρας που παρακολουθούσε με πολιτικά!
Οι κάτοικοι μας δείχνουν τα υπολείμματα από χημικά και μαύρες πλαστικές σφαίρες που τα ΜΑΤ έριξαν εναντίον τους. «Μετά την πρώτη σύγκρουση τον Ιανουάριο καταλάβαμε ότι δεν μάς παίρνει να τους πλησιάζουμε. Αυτοί φορούσαν μάσκες κι εμείς τίποτα. Μας τρέλαναν στα χημικά. Έτσι αρχίσαμε να τους πετάμε πέτρες. Όταν είδαμε ότι ούτε αυτές τους σταματούσαν, αρχίσαμε τις μολότοφ»
Ποιος τους έμαθε να φτιάχνουν μολότοφ δεν μας άφησαν να το ξεκαθαρίσουμε. «Είχαμε Εγγλέζους μαζί μας που ήξεραν», μας λέει ο ένας. «Ντόπιοι τις έφτιαξαν, έχουμε μερικά παιδιά που ξέρουν», λέει ο άλλος. Η Λευκίμμη, έκτος από το αριστερό της παρελθόν, με τον κόπο των αγροτών της έχει σπουδάσει πάρα πολλούς επιστήμονες αναλογικά με τον πληθυσμό της. Κάποιοι από αυτούς φαίνεται πως έμαθαν και την καυτή πλευρά του φοιτητικού κινήματος.
«Δεν σε ξέρω κι από χθες, ρε φίλε» Νου λέει ένας όταν προσπαθώ να μάθω κάτι παραπάνω. Λογικό. Όμως σιγά σιγά ανοίγονται. «Οι πρώτες μολότοφ δεν ήταν καλές, πολλές δεν έσκαγαν. Την επόμενη φορά έσκαγαν όλες, είχαμε βρει το μυστικό». Η κουβέντα για τα συστατικά μιας καλής μολότοφ σε ένα μικρό παραδοσιακό καφενεδάκι σε μια απομονωμένη επαρχιακή πόλη μοιάζει σουρεαλιστική.
Όπως σε κάθε σύγκρουση, έτσι κι εδώ οι αντιμαχόμενοι κάνουν τη δουλειά τους με μεθόδους κατασκοπίας και πατέντες αντικατασκοπίας. «Είπαμε στο κινητό ότι κάποιοι πιτσιρικάδες θα κάνουν ντου και πήραν θέσεις μάχης», μας λέει κάποιος που υποστηρίζει ότι η αστυνομία παρακολουθεί τα τηλέφωνα. Οι Λευκιμμιώτες, που δεν διαθέτουν τέτοιες τεχνολογίες, έχουν το κοινωνικό δίκτυο. «Την προηγουμένη της επίθεσης οι αστυνομικοί παράγγειλαν 250 σάντουιτς σε ντόπιο μαγαζί! Έτσι καταλάβαμε ότι έρχονται», σαρκάζει ο φαρμακοποιός Αντρέας Κουρής.
Από το τραπεζάκι δίπλα στο ποτάμι που διασχίζει τη Λευκίμμη φαίνονται ξεκάθαρα οι πολεοδομικές αμαρτίες των κατοίκων. Κάτω στον Κάβο ανασαίνεις μόνο ανομία. Αυτά μετέτρεψαν τους κατοίκους σε ομήρους των κομματαρχών, που με τη σειρά τους εισέπραξαν ως λύτρα τα κονδύλια που θα έφτιαχναν τον τόπο. Η εξαίρεση ήρθε ως νέμεση για να αφυπνίσει συνειδήσεις. Θέλουν, λένε, να γίνουν πρότυπο για τους περιβαλλοντικούς αγώνες σε όλη τη χώρα, να ακούγεται σε κάθε ανάλογη περίπτωση: «Εδώ θα γίνει της Λευκίμμης!»
Πηγή: Εφημερίδα Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Ένθετο Έψιλον Κυριακή 13 Ιουλίου 2008